Gotik Mimari ve Gotik Mimari Sanatı
Gotik Nedir?
Gotik Mimari Heykel
Gotik edebiyat, romantizm ve korku türlerini birleştirir. Bazı ünlü Gotik kurgu yazarları Charlotte Bronte, Mary Shelley ve Edgar Allan Poe’dur. Ancak günümüzde birinden “gotik” olarak söz ederseniz, onun iyi bir hayalet hikayesi yazdığını söylemiyorsunuz; solgun makyajları, siyah ojeleri ve Viktorya modası hakkında yorum yapıyorsunuz. Gotik, barbarca, kaba ve orta çağdan kalma aydınlanmamış bir şeyi de tanımlayabilir. Kelimenin bu kullanımı genellikle büyük harfle yazılır. Kelime, Roma İmparatorluğu’nu işgal eden bir Germen halkı olan Gotlardan geliyor.
Gotik Mimari Nedir (12.yy-16.yy)
Tüm Avrupa da etkisini göstermiş bir mimari tarzdır. İsmin gelişi mimari üslup bittikten sonradır. Böylesine kaba ve estetikten uzak bir üslup ancak barbarlara (Gotlara) ait olabilir diyerek bu isim verilmiştir.
Gotik Mimarinin Özellikleri Nelerdir?
Gotik mimaride ışık konusuna önem verilmiştir. Işığın yalnızca tasarım etkisi değil, ifadeleri de -İsa ve onun kutsal varlığına dair neler sembolize edilmesi -önemliydi. Kilisenin içerisini ışıkla doldurmak için çalışmalar yapıldı fakat bu normal bir ışık olmayacaktı. Vitraylı camlar yerleştirilecek ve camların üzerine imgelere koyulacaktı. Tanrının varlığını sembolize eden ışıklardı bunlar. Bu mimari stilin büyük amacı bu ışığı vurgulamaktı. Vitraylar, Gotik mimari ile birlikte dini amaçlı yapıların vazgeçilmezi haline gelmiştir. Aynı zamanda pencereleri de güzel göstermek için gül pencere gibi değişik pencereler kullanmışlardır. İçi çok süslemeli bir taş oyma işçiliği vardır.
Işığı mekana yaymak içinde mekan içinde değişiklikler yapılmıştır. Yapının içerisinde bir narteks kısmı bulunacak ve yapının giriş cephesinde 3 portal geçiş bulunacaktı. İç mekan elden geldiği kadar büyük ve açık olmalıydı çünkü gelecek olan ziyaretçilerin rahipleri rahatsız etmeden gezebilmeleri istenmiştir. Kilisenin içerisinde kaburgalı tonozlar ve sivri kemerlerle kapladılar.
Gotik Mimari Katedralleri
Gotik mimarisinin hakim olduğu dönemde bir çok katedral inşa edilmiştir. Katedraller piskoposlorun birer makamı konumundaydı. Gotik’in erken dönemlerinde şehirler büyüyüp, gelişti. Katedral inşa edilmiş olması o şehirlerin gelişimine de katkı sağlıyordu. Katedral inşa edilen şehirlere ayrı bir ilgi duyuluyor ve nüfus kayması bu tarafa da yöneliyordu. Bununla birlikte sosyal gelişmelerde birlikte geliyordu. Katedral inşaatları sanatkarlara ve zanaatkarlara bir çok iş fırsatı da sağlıyordu. Bunlar meydana geldikten sonra şehre gelip para harcayacak ziyaretçiler eksik olmuyordu.
Gotik Mimari ve Meşhur Uçan Payandalar
Bu kemerleri desteklemek için ise ince sütunlar kullanıldı bu sayede kilise daha aydınlık bir hava içerisinde olacaktı. Bununla birlikte Romanesk Mimarisinden daha aydınlık ve hafif ortam sağlanmış olsa da yine kütleli bir yapıdır. Duvarları güçlendirmek için ilk defa Gotik Mimarisinde uçan payandalar yerleştirilmiştir. Bunlar binanın dışarısında şapellerin arasında bulunur. Bu sayede duvarlar çok daha fazla incelmiş ve daha yüksek yapılara olanak sağlamıştır.
Gotik Mimari Tonozları ve Kemerleri
Romaneskte kullanılan beşik tonozlar yerine , kaburgalı tonozlar kullanılmıştır ve bunlar beşik tonoza göre çok fazla payanda desteği istemiyorlardı. Kaburgalı tonozlar baskıyı payandalarla değil de tavandaki kaburgalar aracılığıyla dağıtırdı.
Sivri kemerler biçimsel olarak daha geniş veya dar olabilmesi sebebiyle tercih edilmiştir fakat yuvarlak kemerlerde bu çeşitliliği yakalamak zordur. Sivri kemerlerle payanda ayakları, sivri kemerlerin basıncını aşağı indirir.
Gotik Mimari İç Mekan
Geç Gotik Dönem ile mimarlar da bu konuda tekniklerini daha da geliştirerek simetrisi olan iyice süslü bileşenler inşa etmeye başlamışlardır. Yüksek Gotik Dönem olarak da geçen bu dönem bu tarzın üst noktasına vardığı bölümdür. Notre-Dame Katedrali bu dönemde inşa edilen en güzel ve en zarif katedraller arasındadır ancak 2019 yılında çıkan bir yangın sonucu kulelerden biri ve çatısı çökmüştür.
Gotik Kültürün Arka Planı
Gotik terimi, Orta Çağ sanat biçimlerini sembolize etmek için kullanıldı. Orta Çağ, Klasik dönem ile Rönesans arasındaki döneme atıfta bulundu. İtalyanlar için o dönemde Gotik’in Roma İmparatorluğu’nu yok etmesinden nefret ediyorlardı, döneme Gotik dedikleri barbarca ve kaba bir anlam taşıyordu.
1800’lü yıllarda Orta Çağ kültürü ve bununla ilgili şeyler, Romantik Hareket’te bazı insanların gözünde yavaş yavaş bir tür moda haline geldi. Romantizm bu kültürel hareketin merkeziydi. Romantist, tarihin sınırlarından atlamaya istekliydi. Bazıları Orta Çağ’a geri dönmeyi diledi, bazıları ideali dinden ya da mistisizmi aradı ve bazıları cevabı doğada bulmaya çalıştı. Romantik Hareketin tamamında Goth, karanlık, egzotik hayaletlerle ilişkili olarak görülmeye başlandı.
Örneğin, Byron, Shelley, Baudelaire ve Verlaine gibi romantik ve gotik yazarlar, insanoğlunun karanlık tarafının ifadesine dalmışlardı. Bu dönemde birçok gotik romancı sürekli ortaya çıkıyordu. Gotik edebiyat, mevcut zamansal toplumdaki ortodoks düşünce modeline bir meydan okumaydı.
Gotik duygunun görsel sanatlarda çok net bir tezahürü vardı. Karanlık ve ıssızlık Caspar David Friedrich gibi ressam tarafından çizildi. Mimari alandaki Gotik tarz moda olmaya başlamıştı.
20. yüzyılın 80’lerinde İngiltere’de modern Gotik hareket başladı. Gotik hareketin ortaya çıkışı, punk hareketinin sürekliliği olarak düşünülebilir. İnsanlara müzik alanında Gotik ruhun etkisi gösterildi. Gotik müziğin tema olarak insanı kasvetli ve boş aldığı biliniyordu. Dahası, yoğun bir ilgi olarak ölüme odaklanılıyordu. Yavaşlık, üzüntü ve hatta dehşet müziğin özellikleriydi.
Türkiye’de Gotik Mimarinin Uygulandığı Önemli Yapılar
Türkiye’de Gotik mimari ve gotik kültürü görmek pek mümkün olmasada bir kaç örneğin bazı kısımlarını gotik mimari ölçütlerinde değerlendirebiliriz. Bunlar:
- Pertevniyal Valide Sultan Cami’nin pencereleri
- Eminönü Hacı Küçük Cami’nin minaresi
gibi küçük örnekler verilebilir.
Gotik Kültür ve Gotik Sanat
Bu konuyla ilgili yukarıdaki açıklamada olduğu gibi, Gotik kültürün bir tanımını vermenin zor olduğu belirtildi. Bununla birlikte, Gotik kültürün doğduğu Gotik sanat şu bölümleri içeriyordu: Gotik edebiyat, Gotik film, Gotik müzik, Gotik resim, Gotik mimari, Gotik moda.
Benzer yazılar okumak için buraya tıklayabilirsiniz.
