Siyak ve Sibak

Siyak-Sibak Üzerine Bir Mülahaza

Siyak ve Sibak Ne Demek?

Sitemizin kendi üzerine temellendiği isim şeması olan bu konu üzerinde biraz açıklama yapma gereksinimiz duymaktayız. Peki siyâk ve sibâk ne demek? Öncelikle siyâk ve sibâk kavramları Arapça kökenlidir. Siyâk kelimesi sözlükte “sâka – yesûku – sevkan ve siyâkan fiilinden gelen fi‘âl vezninde bir mastar olup göndermek, sürmek, sevketmek, salmak gibi anlamlara gelirken, sibâk kelimesi ise “sebeka-yesbiku/yesbeku-sebkan ve sibâkan kökünden fi‘âl vezninde bir mastar olup “yarışta, savaşta, ilimde, Müslüman olmada, kısaca hemen her alanda ilk, öncü ve birinci olmak” gibi manalara gelmektedir.

Terimsel anlamları olarak da siyak kelimesi “sözün gelişi, sevk edilişi” anlamına gelmekteyken sibâk kelimesi ise “sözün baş tarafı ile olan bağlantısı, sözün evvelinden, öncesinden gelen mâna, evveliyet” gibi anlamlara gelmektedir.

Bu kavramlar beraber olarak Kur’an ilimlerinde önemli yer teşkil etmektedir. Bir ayetin tam olarak anlaşılabilmesi bu iki kavram neticesinde ortaya konulabilmektedir. Nitekim bir ayetin öncesinde ve sonrasında bulunan ayetler vesilesi ile anlaşılabilme durumu pek çok kez karşımıza çıkmaktadır.

Siyak ve Sibak Ne Demek Kur’an’dan Örnekler

Örnek olması hasebiyle; “Ribâ ( faiz) yiyen kimseler, şeytan çarpan kimse nasıl kalkarsa ancak öyle kalkarlar. Bu ceza onlara, ‘alış-veriş de faiz gibidir’ demeleri yüzündendir. Oysa Allah, alışverişi helal, faizi de haram kılmıştır. Bundan böyle her kim, Rabbinden kendisine gelen bir öğüt üzerine faizciliğe son verirse, geçmişte olanlar kendisine ve hakkındaki hüküm de Allah’a kalmıştır. Her kim de yeniden faize dönerse işte onlar cehennem ehlidirler ve orada süresiz kalacaklardır.” (Bakara 275) bu ayeti incelemeye alırsak ilk kısmı okunduğu taktirde şeytan çarpması neticesinde haşrolacakları söylenen kimseler sadece faiz yiyenler olarak anlaşılabilir ancak ayetin siyakını yani sonrasını incelediğimiz zamanda bu durumun sadece faiz yiyenleri içermediği ayrıca onu alışverişe benzetmek suretiyle helal sayanları da kapsadığı anlaşılmaktadır.

Bir başka örnek olarak; “(Ey Peygamber!) Senden önce de kendilerine vahyettiğimiz erkeklerden başkasını peygamber olarak göndermedik. Eğer bunu bilmiyorsanız, zikir ehline sorun.”(Nahl,43) bu ayette ise zikir ehli denilirken kapsam çok geniş bir alanı ihtiva etmektedir. Ancak bir önceki ayetin önceki kısmı incelendiği taktirde buradaki zikir ehlinden maksadın Tevrat ve İncil alimleri olduğu ortaya çıkacaktır. Bu gibi örnekler çoğaltılabilmekle beraber sadece peş peşe gelen ayet gruplarını kapsamamakta bazen de sureler arası bir hiyerarşiyi de içerebilmektedir.

Siyak ve Sibak Ne Demek Olduğuna Dair

Siyâk-Sibâk kelime grubunun özellikle Kur’ân ilimlerindeki katkısı ortadayken bundan hareketle de hayatımızın birçok alanında bu terkiple karşı karşıya kalabilmekteyiz. Yaptığımız işler, söylediğimiz sözler, gittiğimiz mekanlar hep bir ilişki çerçevesinde meydana gelmektedir. Eğer birisi bizleri sinirlendirmişse o olaydan sonra başka biriyle olan konuşmamızda sözlerimiz sert ve kırıcı şekilde olabilmektedir. Karşımızdaki kişi bu olayı sorguladığında öncesinde sinirli olduğumuzu ve bundan dolayı ona karşı bu şekilde davrandığımızı anladığı taktirde aslında meselenin öncesi ve sonrası ile ilgilenmiş olmaktadır. Ya da bir iş yeri ile anlaşmamızda karşı tarafın sözüne sadık kalmaması neticesinde bir sonraki iş ilişkimizde ya onlarla anlaşmaya yeltenmemekteyiz ya da daha ağır şartlar üzerine anlaşmayı bina etmekteyiz. İşte burada da meselenin önünü arkasını tartmış bulunmaktayız.

Daha birçok alanda olduğu gibi örneğin tarihi meseleleri de anlarken öncesini ve sonrasını ortaya koyduğumuz taktirde mesele gün gibi ortaya çıkabilmektedir. Örnek olması hasebiyle Osmanlı padişahlarından Sultan II. Osman’ın katledilmesi olayını sıradan bir kalkışma olarak nitelendirmek yanlış olacaktır. Yeniçerilerin haddi aşmalarının neticesinde o güne kadar katlanarak giden baş kaldırmalar Genç Osman’ın katline sebebiyet vermiş ve bu meseleyi bu minvalde ortaya koymakta direkt olarak tarihin anlaşılmasında daha açıklayıcı olabilmektedir. İşte hepimizin, her alanın içerisinde bulunan bu önemli detay sayesinde meseleler daha mantıklı izah edilebilmekte, olaylara karşı tutum ve davranışlarımız değişebilmektedir.

Bu kelime grubunun yani Siyak-Sibak anlamının hayatımızdaki bu denli etkisi bir anda ortaya çıkmamakla beraber aslında herbirimizin bir parçası halinde asırlar boyu taşınmıştır. Biz de bütün bu durumlardan hareketle sitemize bu ismi vermiş bulunmakta ve çalışmalarımızı da bu minvalde gerçekleştirmekteyiz. Ortaya konulan yazılar, içerikler belirli niteliklere sahip kimseler tarafından belirli ölçütler ile işlenmekte ve meseleler önü arkası düşünülerek yazılmaktadır. Tabiki birçok içeriğin bu şekilde değerlendirilmesine gerek yoktur ancak bilgisel, tarihsel, gündemsel olay ve durumlar bu kavram birliği üzerine inşa edilmektedir.

“Siyak ve Sibak ne demek” benzeri yazılar okumak için buraya tıklayınız.