Felsefe

Platon Formlar Teorisi

David Macintosh, Platon Formlar Teorisi’ni (Fikirler Teorisini) açıklar.

Platon Formlar Teorisi (İdealar Dünyası) Hakkında

Filozof olmayanlar için Platon Formlar Teorisi’ni kavramak zor görünebilir. Bu teoriyi tarihsel ve kültürel bağlamına yerleştirebilirsek, belki biraz daha mantıklı olmaya başlayacaktır.

Platon, MÖ 428-427’de, muhtemelen Atina’da, Atina demokrasisinin zaten iyi geliştiği bir zamanda doğdu. Zengin ve aristokrat bir aileye mensuptu. Platon’un ailesi Atina siyasetiyle ilgiliydi, bu nedenle Platon’un kendisi siyasete yabancı değildi. Aynı zamanda, Batı dünyasının ilk üniversitesi olarak kabul edilebilecek Atina Akademisi ve ilk felsefe okulunun da kurucusuydu. MÖ 348-347 arasında bir süre öldü

Platon Formlar Teorisi Nedir?

Platon felsefi olarak, aynı zamanda Platon’un diyaloglarının yıldızı olan öğretmeni Sokrates’in şüpheciliği de dâhil olmak üzere bir şüphecilik geleneğinden etkilenmiştir. İlk Yunan filozoflarının çoğu için açık olan şey, kolay bir gerçek, yani ebedi, değişmeyen bilgi kaynağı olmayan bir dünyada yaşadığımızdı. Dünya sürekli bir değişim geçiriyor. Mevsimler değişimi yansıtır. Hiçbir şey kalıcı değildir: binalar parçalanır, insanlar, hayvanlar ve ağaçlar yaşar ve sonra ölür. Şu an bile aldatıcıdır: Görme, dokunma ve tat alma duyularımız zaman zaman bizi hayal kırıklığına uğratabilir. Çöl ufkunda su gibi görünen şey aslında bir seraptır. Ya da bir anda tatlı olduğunu düşündüğüm şey, bir sonraki sefer ekşi görünebilir. Sokratik öncesi bir filozof olan Herakleitos, aynı nehre asla iki kez adım atamayacağımızı iddia etti.

Platon idealar kuramı

Sokratik diyaloglarında Platon, Sokrates aracılığıyla maddi dünyanın değişken olması nedeniyle aynı zamanda güvenilmez olduğunu ileri sürer. Ancak Platon, tüm hikâyenin bu olmadığına da inanıyordu. Bu güvenilmez görünüm dünyasının arkasında bir kalıcılık ve güvenilirlik dünyası vardır. Platon bunu daha gerçek (çünkü kalıcı) dünya, “Formlar” veya “Fikirler (idealar)” ( Yunanca eidos / fikir ) dünyası olarak adlandırır. Fakat Platonik Form veya Fikir nedir?

Örneğin, bir matematikçi tarafından tanımlanabilecek mükemmel bir üçgeni ele alalım. Bu, (a) Üçgenin Formunun veya Fikrinin bir açıklaması olacaktır. Platon, bu tür Formların soyut bir halde var olduğunu, ancak kendi âleminde zihinlerden bağımsız olduğunu söylüyor. Bu mükemmel üçgen Fikri düşünüldüğünde, kalem ve kâğıt alıp çizme eğiliminde olabiliriz. Girişimlerimiz elbette yetersiz kalacaktır.

Platon, insanların Formu yeniden yaratma girişimlerinin mükemmel Fikrin soluk bir kopyası olacağını söyleyecektir, tıpkı bu dünyadaki her şeyin mükemmel Formunun kusurlu bir temsili olması gibi. Bir üçgenin Fikri veya Formu ve ortaya çıkardığımız çizim, mükemmel ve kusurlu olanı karşılaştırmanın bir yoludur. Çizimimizin ne kadar iyi olduğu, Üçgen Formunu tanıma yeteneğimize bağlı olacaktır. Hiç kimse mükemmel bir üçgen görmemiş olsa da, Platon için bu bir sorun değil. Zihnimizde mükemmel bir üçgenin Fikrini veya Formunu kavrayabilirsek, o zaman Üçgen Fikri var olmalıdır.

Platon idealar teorisi

Formlar geometri ile sınırlı değildir. Platon’a göre, akla gelebilecek herhangi bir şey veya mülk için karşılık gelen bir form vardır. Liste neredeyse tükenmez. Ağaç, Ev, Dağ, Erkek, Kadın, Gemi, Bulut, At, Köpek, Masa ve Sandalye hepsi varsayımsal olarak bağımsız olarak var olan soyut mükemmel fikirlerin örnekleri olacaktır.

Platon Formlar Teorisi Kuramının Temelleri

Platon, gerçek ve güvenilir bilginin yalnızca günlük deneyim dünyasının arkasındaki gerçek gerçekliği kavrayabilenlere ait olduğunu söylüyor. Formların dünyasını algılayabilmek için bireylerin zorlu bir eğitimden geçmeleri gerekir. Bu aynı zamanda, iyi bilgilendirilmiş yöneticiler olmak için İyiliğin Formunu (ness) algılaması gereken Platon’un filozof-kralları için de geçerlidir. Formların bu bilgisini hatırlamamız öğretilmelidir, çünkü bu bir kişinin zihninde zaten mevcuttur, çünkü onların ruhu daha doğmadan önce Formlar dünyasında bulunur. Örneğin, mimarlık yapmak isteyen birinin Yapı Biçimleri, Ev, Tuğla, Gerilim vb. bilgilerini hatırlaması gerekir. Bu kişinin bina tasarımı hakkında kesinlikle hiçbir fikri olmayabileceği gerçeği konu dışıdır.

Bu temelde, gerekli bilgiyi hatırlayamıyorsanız, belli ki bir mimar ya da kral olmaya uygun değilsiniz. Herkes matematiğe uygun olmadığı gibi, herkes kral olmaya uygun değildir. Tersine, belirli bir ticaretteki çok yüksek bir standart, formları hakkında bilgi sahibi olmayı önerir. İnsanların çoğu, formların doğası hakkında eğitilemez çünkü formlar eğitim yoluyla keşfedilemez, sadece hatırlanır.

Platon Formlar Teorisi ve Mağara

Formlar dünyasıyla ilişkimizi açıklamak için, Devlet’te Platon, tüm hayatlarını bir mağarada yaşayarak geçiren insanlar analojisini kullanır. Tek gördükleri, kamp ateşinin yarattığı duvarlardaki gölgeler. Formlar dünyasının gerçekliği ile karşılaştırıldığında, gerçek fiziksel nesneler ve olaylar sadece gölge olmaya benzer. Platon, mağara benzetmesini siyasi bir açıklama olarak kullanma fırsatını da kullanır. Sadece güneş ışığına çıkma ve gerçek gerçekliği (formları) görme (hatırlama) yeteneğine sahip kişiler yönetmelidir. Açıktır ki Platon, Yunan demokrasisinin hayranı değildi. Hiç şüphe yok ki aristokratik geçmişi ve Atina siyasetinin kaprisleri, özellikle akıl hocası Sokrates’i infaz etmek için oy kullanan halkın görüşüne katkıda bulundu.

Platon fikirler teorisi

Platon, yalnızca özel kişilerin yönetmeye uygun olduğuna dair hiçbir şüphe bırakmaz. Formları tanıyan özel kişiler kimlerdir? Platon’a göre cevap açıktır: İdeal yönetici bir filozof-kraldır, çünkü yalnızca filozoflar formları ayırt etme yeteneğine sahiptir. Platon, ancak böyle bir kişi iktidara geldiğinde devletin vatandaşlarının mağaradan çıkıp ışığı görme fırsatına sahip olacağını söyler.

“Platon Formlar Teorisi” Türkçeye Çevrildiği Kaynak: https://philosophynow.org/issues/90/Plato_A_Theory_of_Forms

Platon Formlar Teorisi gibi yazıları okumak için buraya tıklayınız.

You may also like

Leave a reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir