Şüphe ve Şüphecilik (Septisizm)
Septisizm Nedir?
Kavramın kökü yunanca ‘skepsis’ kelimesinden gelir ve ‘bir şeyi ele alma, inceleme, bir şey üzerinde düşünme’ anlamına gelir. Bu kavram anlamı itibariyle bir süre sonra yöntemli soruşturmaya işaret edeceği gibi septik de ‘felsefi araştırmacı’ anlamına gelmeye başlayacaktır.
Şüphecilik Nedir?
Şüphecilik, sinema başta olmak üzere popüler kültürün sıkça işlediği bir konudur. Yapay zekanın popülerleşmesi ile Black Mirror gibi tv dizilerinde de rüya ile gerçek arasındaki ayırımın mümkün olup olmadığı, bir rüya/hayal/simülasyon içinde yaşayıp yaşamadığımız gibi sorular temelde şüpheci sorulardır. ‘İnsan bilgisinin olanak ve sınırları nedir?’, ‘Bildiğimiz şeyleri nasıl biliyoruz, bu bilgiler doğru mu, doğruysa doğru olduğunu nasıl biliyoruz?’ soruları en sık karşılaştığımız sorulardandır.
Şüphecilik Nedir / Eleştirel Düşünme Nedir?
Genellikle şüphecilik ve eleştirel düşünme kavramları karıştırılmaktadır. Eleştirel düşünme, analiz yaparak akıl yürütme ve bunları değerlendirme gibi zihinsel süreçleri kapsayan düşünme şeklidir. Şüphecilik ise, her türlü bilgi savını kuşkuyla karşılayan, bunların temellerini, etkilerini ve kesinliklerini irdeleyen, ayrıca aklın kesin bir bilgi elde edemeyeceğini, hakikate erişilse dahi sürekli ve tam bir şüphe içinde kalınacağını, ‘mutlak’ a ulaşmanın mümkün olmadığını savunan felsefi görüştür.
Tüm olaylara karşı eleştirel bakış açısıyla yaklaşan felsefenin özünde bulunan, çoğu insan için olağan bir duygu olsa da, kimi zaman bu duygu gereksiz veya aşırı olarak belirebilir. Temel olarak ‘insan bilgisinin olanakları ve sınırı nedir?’ sorusu üzerinde şekillenir. Bu anlamda bir tavır olarak felsefenin ruhunda mevcuttur.
Tarihsel olarak baktığımızda ise her filozof, kendinden önceki bilgi birikimini sorgulamak ve eleştirmekle işe başlamıştır. Dolayısıyla bilginin imkânından şüphe eden filozoflar felsefe tarihinde önemli bir yer edinmişlerdir. Her filozofun tavır olarak şüpheci olduğunu söyleyebiliriz. Immanuel Kant bu tavrı, ‘gerekçeleri, temelleri olmadığı sürece herhangi bir görüşü, iddiayı kabul etmeme tavrı’ olarak tanımlamaktadır. Geçmişte doğru kabul edilen bazı bilgilerin bugün reddedildiği ve çürütüldüğü göz önüne alındığında, deneyimlerimiz ve duyularımızın yanılgıya düştüğü gösterilmiştir.
Şüphecilik Türleri Nelerdir:
Felsefenin yapısından kaynaklanan ve ‘bir tavır olarak’ diye adlandırabileceğimiz yanında, ‘yöntem olarak’, ve ‘aşırı’ diye ayırt edebileceğimiz şüphecilik türleri de vardır.
Tavır olarak: Felsefenin önemli niteliklerinden biri eleştirici olmasıdır. Felsefe tarihi içerisinde hemen hemen bütün filozoflar birbirlerinin görüşlerine eleştirel bakış açısıyla yaklaşmışlardır. Bu anlamda felsefi bakımdan sağlıklı bir tavır olarak felsefede bulunur.
Bir yöntem olarak: Bir yöntem, belli bir doğrulara ulaşmak üzere bir araç olarak kullanılmasıdır. Yöntemsel kuşkuculuğun bilinen en önemli örneği Descartes’tir.
Aşırı: Sofistlerde ve bunlara benzer filozoflarda görülen hiçbir doğruluğun olmadığını savunan görüşlerin ifadesi olandır.
Ekstra: Paranoya Ne Demek?
Şüphecilik nedir anlattık peki paranoya ne demek. Paranoya, insanların “sizi ele geçirmek için dışarı çıktıkları” ya da başkalarının ısrarcı, müdahaleci ilgisine maruz kaldığınız yönündeki mantıksız ve ısrarcı duygudur. Başkalarına karşı bu temelsiz güvensizlik, paranoyalı bir kişinin sosyal olarak işlev görmesini veya yakın ilişkiler kurmasını zorlaştırabilir. Paranoya, paranoid kişilik bozukluğu, sanrısal (paranoid) bozukluk ve şizofreni gibi bir dizi durumun belirtisi olabilir.
İçim ürperiyor, ya evde yoksan.
O.Gencebay
“Şüphecilik Nedir?” hoşunuza gittiyse buradan devam edebilirsiniz.
